Улуу Кыайыы… Сир-сир аайы кыайыыны уһансыбыт буойуннар ааттара-суоллара, кинилэр фроннааҕы суоллара-иистэрэ архыыптар аһыллыбыттарынан, сэрии кыттыылаахтарын көрдүүр саҥа ньымалар баар буолбуттарынан, дьон-сэргэ дьиэ кэргэн остуоруйатын үйэтитэргэ хоннохтоохтук ылсан эрэллэринэн мин ыраах Австрия республикатын сиригэр-уотугар, быттыгар-хонноҕор көмүллүбүт саллааттар ааттарын-суолларын билиһиннэриэхпин баҕарабын.
Онно төрүөтүнэн биһиги эһэбит, Михалев Григорий Дмитриевич, Сунтаар улууһун Түбэй нэһилиэгиттэн бастакы ыҥырыыга түбэһэн бу уоттаах сэриигэ баран сураҕа суох сүппүтэ буолбута. Элбэх сыл көрдөөн булан, 2016 сыллаахха кини көмүс уҥуоҕа харалла сытар кылабыыһатыгар тиийэн сүгүрүйэн, төрөөбүт алааһын буорун илдьэн кутан, Венаҕа Свято-Никольскай православнай таҥара дьиэтигэр (таҥараҕа сүрэхтэммит киһи буоллаҕа) сиэри-туому оҥорон кэлбиппит.
Манна сылдьарбытыгар СӨ Москубаҕа бэрэстэбиитэлистибэтин, Федерация Сэбиэтин чилиэнэ А.К. Акимовы, Австрия өттүттэн көмүллэ сытар сэбиэскэй саллааттары уонна гражданнары үйэтитэргэ кэмэ суох элбэх үөрэтэр, көрдүүр үлэни ыытар Россияттан төрүттээх Вена православнай оскуолатын учуутала Юлия Эггеры кытта ситим нөҥүө билсиһиим көмө буолбуттара.
Атын арҕаа уонна сорох урукку сэбиэскэй өрөспүүбүкэлэртэн уратыта диэн Австрияҕа сэбиэскэй саллааттар уонна гражданнар көмүллэ сытар сирдэригэр харыстабыллаахтык сыһыаннаһыы, кинилэр ааттарын үйэтитии буолар. Австрия республиката 1955 сыллаахха, ыам ыйын 15 күнүгэр тутулуга суох демократическай өрөспүүбүлүкэ аатын чөлүгэр түһэрэригэр дуогабарга Иккис Аан дойду сэриитигэр кинилэр сирдэригэр-уоттарыгар хараллыбыт сэбиэскэй дьон уҥуохтарын көрө-истэ сылдьарга, үйэтитэргэ мэктиэ тыл биэрбит эбит. Ол тылларыгар туран, көстүбүт саллаат уҥуоҕун чугастааҕы кылабыыһаларга көһөрөллөр, аатын-суолун дьаныһан туран чуолкайдыыллар, кылабыыһаларга сибэкки үүннэрэллэр, кырааскалыыллар, туох эмэ алдьаныы-кээһэнии таҕыста да көннөрөн, өрөмүөннээн иһэллэр эбит уонна, саамай суолталааҕа, кинигэ таһаарбыттара буолар.
Биһиги ити республикаҕа сылдьарбытыгар умнуллубат түгэннэрбитинэн Россия посольствотыгар сылдьыы, кэпсэтии уонна 75 саастаах инженер, историк Петер Сиксли кытта көрсүһүү буолбуттара. П. Сиксль 2010 сыллаахха «Советские граждане, погибшие в Австрии в годы Второй Мировой войны и места их захоронения» диэн улахан үлэни архыып матырыйаалларыгар олоҕуран бэчээттэтэн таһаарбыта, кинигэ биһиги дойдубутугар үрдүк биһирэбили ылбыта уонна 2015 сыллаахха хос толоруллан, ситэриллэн оҥоһуллубута. Кинигэ тахсарыгар икки дойду президеннэрэ В.В. Путин уонна д-р Х. Фишер киирии тыл суруйбуттара, улаханнык өйөөбүттэрэ, бэлиэтээбиттэрэ. Саҥа аһыллыбыт архыыптарга үлэ билигин да бара турар, арай П. Сиксль 2020 сыллаах саас бу олохтон барбыта…
kabinet_p._siksl.jpg
Бу 1192 сирэйдээх кыра шрибинэн ыга суруллубут испииһэккэ быһа холуйан 80-тан тахса тыһыынча киһи аата-суола, онтон сорохтор «неизвестный, останки неизвестного красноармейца №…» диэн сурулла сылдьар. Олор истэригэр олус элбэх байыаннай билиэҥҥэ түбэспиттэр, концентрационнай лааҕырга өлбүттэр уонна өстөөҕү кытта сэрии толоонугар хапсыһыыга охтубуттар.
Бу улахан испиэһэктэн хас киһи Саха сириттэн тиийэн бу Кыайыы буолуо аҕыйах күн иннинэ, эбэтэр байыаннай лааҕырдарга сырдык тыына быстыбытый диэн үөрэттим. Мин 27(?) киһини буллум. Балартан 25 киһи 1945 сыллаахха муус устар уонна ыам ыйдарыгар кыргыһыы толоонугар охтубуттар. Ол испиэһэги хайдах суруллубутунан бэчээккэ биэрэбин. Дьон аата сөп буолуохтаах, онон сирдэтэн улуустарбыт, оройуоннарбыт уонна нэһилиэктэрбит ааттарыгар алҕастары көннөрүөххэ наада. Интернетинэн бэрэбиэркэлээтим, Иркутскай уобаласка Нюрбинский район уонна Алекминск диэн дэриэбинэ суох, онон биһиэнэ буолуон сөп, таарыйа, Покровск диэни эмиэ киллэрэбин. Сорох нэһилиэктэр ааттара өйдөммөт, эбэтэр билигин эстибит сирдэр ааттара буолуохтарын сөп. Сэрии кэмигэр билбэт тылларын хайдах истэллэринэн суруйбуттарын баалыыр кыах суох. Испиэһэк баҕар ким эмэ буойун аймаҕын буларыгар көмөлөһүө, көмүллэ сытар сирин чуолкайдыа, нэһилиэк олоҕун үөрэтээччилэргэ саҥа булумньу буолуо уонна кинигэ саҥаттан бэчээккэ тахсарыгар көннөрүүлэри киллэрэргэ көмөлөһүө.
Список якутян, погибших в Австрии в годы Второй Мировой войны
|
№ |
ФИО |
Воинское звание Военная часть |
Год рождения |
Регион |
Адрес |
Дата гибели |
Место захоронения |
Примечание |
|
1 |
Андреев Вячеслав Васильевич |
Рядовой. 10 гвардейская воздушно-десантная дивизия |
1915 |
Якутская ССР |
Нагорненский район, колхоз Токрикан
|
29.03.1945 |
Ц-58-18003-718 |
Горный район? |
|
2 |
Антонов Михаил Матвеевич |
Гвардии рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия, 305 гвардейский стрелковый полк |
1901 |
Иркутская область
|
Нюрбинский район, Омолдонский сельский совет |
11.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-58-18003-630 |
? |
|
3 |
Бачиев Егор Николаевич |
Рядовой. 163 стрелковая дивизия, 529 стрелковый полк |
1926 |
Якутская АССР |
Чурапчинский район, с. Октябрьское |
17.04.1945 |
Ц-58-18003-883 |
|
|
4 |
Герлинец Макс |
Гвардии рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия, 305 гвардейский стрелковый полк |
1925 |
Якутская АССР |
Ангинский район, д. Ахгино
|
12.04.1945 |
Ц-1299-2-31-165 |
Амгинский? Алданский? |
|
5 |
Гермогенов Афанасий Васильевич |
Рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия |
1926 |
Якутская АССР |
Амгинский район, Находский с/с, с. Ангино |
12.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-58-18003-630 |
|
|
6 |
Данилов Петр Михайлович |
Рядовой. 308 гвардейский стрелковый полк, 108 стрелковая дивизия |
1910 |
Якутская АССР |
Мамотский район, п. Вюлет
|
15.04.1945 |
Рудерсдорф (162). Ц-58-А-71693-2587 |
Момский? |
|
7 |
Дьяконов Прокофий Степанович
|
Рядовой. 6 гвардейская воздушно-десантная дивизия |
1914 |
Якутская АССР |
Кобяйский район, Теинский с/с, к/з «Юнеролог» |
14.04.1945 |
Ц-58-18003-881 |
По информации родственников он вернулся, похоронен в с. Тиэйэ |
|
8 |
Захаров Михаил Егорович |
Рядовой. 202 стрелковая дивизия, 645 стрелковый полк |
1901 |
Якутская АССР |
Нербанский район
|
15.04.1945 |
Рудерсдорф (162). Ц-1464-2-56-122 |
Нюрбинский? |
|
9 |
Исаков Семен Давыдович |
Рядовой. 32 стрелковая дивизия, 481 стрелковый полк |
1915 |
Якутская АССР |
Мачыногангатский район
|
23.05.1945 |
Брук-ан-дер-Мур (171). Ц-58-А-83627-6483 |
Мегино-Кангаласский? |
|
10 |
Константинович Дмитрий Петрович |
Рядовой. 163 стрелковая дивизия, 529 стрелковый полк |
1926 |
Якутская АССР |
Алмаринский район, к/х Молотова
|
18.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-58-18003-883 |
Амгинский? |
|
11 |
Коркин Николай Евсеевич |
Рядовой. |
19.03.1905 |
|
Якутск |
06.03.1944 |
Шталаг VI К (326) (153914), Сант Йохан/Вольфсберг (197). Ц-58-977521-1369 |
|
|
12 |
Кочкин Устин Дмитриевич |
Рядовой. 78 стрелковая дивизия, 464 стрелковый полк |
1901 |
Якутская АССР |
Чурапчинский район |
13.04.1945 |
Мюльдорф-Фельдбах (183). Ц-1224-2-21-99 |
|
|
13 |
Кругликов Федор Яковлевич |
Гвардии младший сержант. 99 гвардейская стрелковая дивизия, 303 гвардейский стрелковый полк |
1924 |
|
Алданский район, прииск им. В. Ленина |
14.04.1945 |
Ц-58-18003-630 |
|
|
14 |
Макитов Гаврил Николаевич |
Рядовой. 21 стрелковая дивизия |
1915 |
Якутская АССР |
Якутский РВК. Якутский район |
08.04.1945 |
Зоммерайн (113) Ц-58-18003-749 |
|
|
15 |
Михайлов Иван Тимофеевич |
Рядовой. 155 стрелковая дивизия, 659 стрелковый полк |
1925 |
Якутская АССР |
Булунский район, с. Туледен |
18.04.1945 |
Хартберг (177) Ц-58-18003-929
|
|
|
16 |
Михалев Григорий Дмитриевич |
Гвардии рядовой. 68 гвардейская стрелковая дивизия |
1906 |
Якутская АССР |
Сунтарский район |
11.04.1945 |
Брук-ан-дер-Мур (171). Ц-58-18003-628 |
|
|
17 |
Никоноров Николай Никитович |
Рядовой. 78 стрелковая дивизия, 453 стрелковый полк |
1902 |
Якутская АССР |
Мецно-Кончалевский
|
18.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-1224-2-21-117 |
(Мегино-Кангаласский?) |
|
18 |
Овечкин Андрей Архипович |
Гвардии рядовой. 7 гвардейская воздушно-десантная дивизия |
1920 |
Якутская АССР |
Чурапчинский район, Анагарский с/с |
07.04.1945 |
Ц-58-18003-564 |
|
|
19 |
Протодьяконов Николай Тарасович |
Рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия, 311 стрелковый полк |
1911 |
Якутская АССР |
Чурапчинский район, с. Кадарск |
14.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-58-18003-630 (Ц-1312-2-34-168) |
|
|
20 |
Сермогенов Афанасий Васильевич |
Гвардии рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия, 305 стрелковый полк |
1920 |
Якутская |
д. Анчина |
12.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-1312-2-34-165 |
Гермогенов? |
|
21 |
Степанов Илья |
Военнопленный |
09.07.1913 |
|
Покровск |
27.01.1945 |
Маутхаузен. Книга памяти |
|
|
22 |
Тирский Роман Митрофанович |
Гвардии рядовой. 105 гвардейская стрелковая дивизия |
1922 |
Якутская АССР |
Оленекский район, д. Усть-Чада |
18.04.1945 |
Ц-58-18003-628 |
|
|
23 |
Травников Кирилл Фиропонтович |
Рядовой. 108 гвардейская стрелковая дивизия |
1908 |
Якутская АССР |
Якутск, ул. Загородная, 20 |
11.04.1945 |
Фюрстенфельд (175). Ц-58-18003-630
|
|
|
24 |
Тубарев Иван Алексеевич |
Военнопленный, рядовой |
04.08.1899 |
|
Покровск |
02.01.1942 |
Шталаг XVII А (122259). Кайзерштайнбрух (73) Ц-58-977520-2419 |
|
|
25 |
Уваров Сергей Михайлович |
Рядовой. 316 стрелковая дивизия |
1926 |
Якутская АССР |
Ленский район, Витим |
17.04.1945 |
Мюльдорф-Фельдбах (183) Ц-58-18003-621 |
|
|
26 |
Якушев Павел Иванович |
Военнопленный, рядовой |
26.06.1911 |
|
Якутск |
30.11.1941 |
Шталаг XVII А (122870). Кайзерштайнбрух (73) Ц-58-977520-1853 |
|
|
27 |
Янков Инокентий Кириллович |
Мл. командир. 845 стрелковый полк |
1921 |
Иркутская область
|
д. Алекминск
|
26.04.1945 |
Мистельбах (90) Ц-58-А-71693-1424 |
Олекминск? |
Т. Михайлова